مروری بر تاریخ سینمای ایران

دو سال دیگه از لیست فیلمهای دهه سی باقیمانده که در این شماره آنرا به پایان میرسانم و از شماره بعد دهه چهل سینمای ایران را بموازات رویداد های سینمای جهان به بحث تحلیل در میاورم و قبل از هر چیز جا دارد سپاس داشته باشم از تمامی دوستان که با نقد ها و پیشنهادها در ادامه این مطلب مرا یاری میکنند. برای نوشتن کامل لیست فیلمها از کتاب "فرهنگ فیلمهای سینمای ایران " نوشته " جمال امید " وام گرفته ام و در ادامه کارمان و در بررسی فیلمهای دهه چهل ضرورت نوشتن این لیست بیشتر مشخص خواهد شد و مجبوریم که در جاجاهی مختلف مطالب بازگشتی داشته باشیم به ساخته های سینما در دهه سی.

1338 :

**آسمون جل :

محصول استودیو کاروان فیلم، به سرمایه گذاری عباس همایون و نصرت الله وحدت، فیلمبردار محمود نوری، هنرپیشگان: وحدت، فخری خوروش، ژاله، قدکچیان، وثوقی، 35 میلیمتری، سیاه و سفید

جوانی باهوش ولی بی پول در جریان یک ماجرا کارش به مستخدمی در یک خانه میکشد. در آنجا با دختر خانواده روابطی عاشقانه پیدا میکند. ولی جوان شارلاتانی رقیب او میشود. جوان با طرح نقشه ای دقیق ماهیت او را فاش کرده و خود با دختر محبوبش ازدواج میکند.

*از اینوع فیلمها در دهه سی بسیار داشته ایم که حتی در دهه چهل و پنجا و همچنان در سینمای ایران ادامه دارد. با سوژه عشق فاصله طبقاتی وعمیق در جامعه را دور میزنند و بنوعی به آن مشروعیت میدهند و بعبارتی معیارها را با سفید و یا سیاه نشان دادن آدمها تیتر میکنند و به خورد تماشاگر میدادند و میدهند.

**شانس و عشق و تصادف

محصول دیانا فیلم، نویسنده و تهیه کننده و کارگردان حسین مدنی، فیلمبردار سعید نیوندی، هنرپیشگان: وحدت، دلکش، کاوس دوستدار، شمسی فضل الهی، (شهرزاد) و سپهرنیا،  3 میلیمتری، سیاه و سفید

خواننده ای شهرستانی برای کار در راه سفر به تهران است که اتومبیلش دچار اشکال میشود، کاباره دار تهرانی که او نیز به محل کارش میرود با خواننده برخورد نا خوشایندی پیدا میکند. آن دو بار دیگر در پانسیون یکدیگر را می یابند  و برخوردهایی که نه چندان دوستانه نیست، ادامه میابد. در همین حال دو دانشجو جوان ساکن پانسیون که شیفته هم شده اند فکر کاباره دار و خواننده را مشغول میکند، این دو که جرئت ابراز عشقشان را ندارند با بازی کاباره دار و خواننده با یکدیگر وصلت میکنند و در این فاصله خواننده و کاباره دار نیز بیشتر بهم نزدیک میشوند.

**دو عروس برای سه برادر

محصول زهره فیلم ، فیلمنامه نویس و تهیه کننده و کارگردان عبدی، فیلمبردار بخشی، هنرپیشگان: شهین، مهوش، آفت، عبدی، تهرانچی، عطایی، و افضلی، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

دو برادر وارث ثروت هنگفتی میشوند، یکی از برادران سعی میکند برادر دیگر را از بین ببرد و ثروت او را تصاحب کند. وقتی از توطئه قتل برادر نتیجه نمیگیرد دسیسه دیگری بکار میگیرد و از شباهت برادر برای پیشبرد مقاصدش استفاده میکند. ولی سرانجام واقعیت آشکار شده و گرفتار میشود.

**افسانه شمال

محصول دیبا فیلم، کارگردان ابراهیم باقری، تهییه کننده حسین ناظم زاده، فیلمبردار رحیم روشنیان، فیلمبردار زندی نژاد، هنرپیشگان: ویدا قهرمانی، مهین دیهیم، خموش، ابراهیم باقری، و رحیم روشنیان، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

زن و مرد روستایی زندگی آرامی دارند تا اینکه ارباب برای گذراندن تعطیلاتش به ده آنها میاید. ارباب هوسباز با دیدن زن فرفته اش شده و قصد تجاوز به او را میکند و وقتی شوهر از این امر مطلع میشود با اربابش درگیر میشود و در نتیجه حوادثی پیش میاید که سرانجامش توفیق زن و شوهر است بر علیه ارباب هوسباز.

**اینم یه جورشه

محصول کاروان فیلم ، نویسنده و کارگردان عزیز رفیعی ، تهیه کننده همایون ، دهقان، هنرپیشگان: شهین ، علی تابش ، حمید صارمی ، رضا کریمی ، قدکچیان ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

دختر برای اینکه خواستگارش را امتحان کند نوکر خود را بصورت خانمی زیبا در آورده و خود را بعنوان مستخدمه او معرفی میکند. خواستگار نیز عیناً همین تدبیر را بکار میگیرد و مستخدم خودش را بعنوان ارباب معرفی میکند. اربابهای واقعی در کسوت مستخدم و مستخدمه بزودی شیفته هم میشوند و با یکدیگر ازدواج میکنند.

**داماد میلیونر

محصول آسیا فیلم ، فیلمنامه و کارگردان و تهیه کننده سالار عشقی ، هنرپیشگان : غلامحسین بهمیار ، سیما ، نوربخش و همایون ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

مرد جوان فقیر شیفته دختر یک تاجر پولدار است. جوان برای اینکه به دختر نزدیک شود، خود را را میلیونر هندی معرفی میکند و پدر حریص دختر نیز او را می پذیرد . اما بزودی دروغ مرد جوان فاش میشود و در شرایطی که پدر قصد دارد او را تحویل قانون کند، خبری حاکی از انتقال ارث کلان مرد جوان میرسد، بدین ترتیب بار دیگر تاجر پولدار تغییر رای داده و دخترش را به ازدواج مرد جوان در میاورد.

**بازی عشق

محصول اطلس فیلم ، کارگردان والتر بیور، بر اساس نوشته ای از جلال اصغر زاده ، با فیلمبرداری فریدون قوانلو، هنرپیشگان: محسن مهدوی، سوریکن، جلال اصغرزاده ؛ و هامی دستور، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

جوانی ایرانی اتفاقاً با دختری انگلیسی برخورد میکند، آن دو مدتی معاشرت میکنند و شیفته هم میشوند، ولی زندگی مشترک آنها درگیری ها و حوادثی را باعث میشود که دختر و پسر با ایمان به عشقشان مقاومت کرده و سرانجام موفق میشوند.

**روز گمشده

محصول کوروش فیلم ، فیلمنامه و کارگردانی رضا زندی نژاد ، تهیه کننده و فیلمبردار روحی ، هنرپیشگان: پرویز رهنورد ، ثریا روحی ، ناصر کوره چیان ، مرضیه و جان شهیدی ، 35 میلیمتری ، سیاه وسفید.

رئیس اداره وقتی پی میبرد که کارمندش با یکی از مراجعین خارج مقررات اداری روبرو شده او را از اداره اخراج میکند و این درست زمانیست که بایستی با خانواده اش به خواستگاری دختری برود، غافل از اینکه همسر آینده اش دختر رئیس اداره و همان کسی است که باعث شده او از اداره اخراج شود. این مورد باعث میشود که رئیس از اخراج کارمندش که حالا دامادش است صرفنظر کند.

**فرشته وحشی

محصول سوفیا فیلم ، فیلمنامه و کارگردانی مهدی رئیس فیروز ، تهیه کننده مهدی بشارتیان ، فیلمبردار محمود نوذری ، هنرپیشگان: روفیا ، خرمی ، رضیانی ، و اشرف کاشانی ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

تاجر ورشکسته ای که صاحب دختری شده او را سر راه میگذارد ، کودک را یک سپور پیدا کرده و نگهداریش میکند. دختر در جوانی از خانه سپور میگریزد و طی حوادثی در جستجوی کار و زندگی بهتر سرانجام و طی حوادثی والدینش را میابد. در حالیکه آنها نیز سالها در جستجوی او بوده اند.

**آقای شانس

محصول شهریار فیلم ، کارگردان گرجی عبادیا ، فیلمنامه نویس و کارگردان محمد درم بخش، فیلمبردار احسانی ، قوانلو ، عزیز رفیعی ، هنرپیشگان : تفکری ، سارنگ ، اسدزاده ، جلیلوند، والامقام ، پرخیده ، مورین ، نرگس ، کارمن ، 35 میلیمتری ، سیاه وسفید.

نوروز که کارش جاروکشی در تجارتخانه ای است در جریان یک حادثه شانس به او روی میکند و پول زیادی بدست میاورد. نوروز نمیتواند باور کند که این زندگی جالب و با شکوه متعلق به اوست و بالاخره هم کارش به جنون میکشد و نزد روانپزشک میرود. معالجات دکتر هر روز "نوروز" را بیشترو بیشتر به سوی دیوانگی سوق میدهد تا جایی که نوروز ترجیح میدهد به زندگی ساده و بی ریای گذشته اش برگردد.

**چک یک میلیون تومانی

محصول آسیا فیلم ، فیلمنامه نویس ، کارگردان ، تهیه کننده و فیلمبردار سالار عشقی ، هنرپیشگان :  مهین دیهیم ، بهمنیار ، نرگس ، متوسلانی ،و دادگر ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

دو میلیونر بخاطر جوان ساده ای بنام "حبیب " شرط می بندند، یکی از آنها مدعی است که اگر حبیب صاحب پول هم باشد باز هیچکاره است و ارزشی پیدا نخواهد کرد. دیگری خلاف این ادعا را دارد و معتقد است چناچه حبیب پول داشته باشد بزودی مورد توجه و احترام قرار خواهد گرفت، روی این فرض یک چک یک میلیون تومانی برای یکماه در اختیار حبیب میگذارند. "حبیب" به تهران میرود ، در آنجا عده ای سعی میکنند که چک را از چنگ حبیب در آورند ولی موفق نمیشوند ، حبیب سرانجام در پایان یکماه چک را بانضمام مقداری پول که از طریق اعتبار چک بدست آورده به صاحبش پس میدهد و بدین ترتیب ادعای میلیونر دوم را به ثبوت میرساند.

**عروس کدامه ؟

محصول ایران نما، کارگردان و تهیه کننده فرخ غفاری بر اساس نوشته ای از محمد علی هاتف به فیلمبرداری ناصر رفعت، هنرپیشگان : تهمینه ، حمید قنبری ، اشرف کاشانی ، کاظمی، و فریده نصیری، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

  فریده نصیری در دو زمان

زن و مرد جوانی خیال ازدواج دارند ، صبح روز عروسی زن مندرجاً در میابد که دارد تغییر جنسیت میدهد و سرانجام بعد از ظهر به هنگام عقد زن تبدیل به مرد جوانی میشود! داماد آنقدر در فکر ازدواج است که خود نیز احساس زنیت میکند.

**گوهر لکه دار

محصول استودیو اطلس فیلم ، نویسنده و کارگردان ابراهیم مرادی ، تهیه کننده ابراهیم زبولانی ، فیلمبردار قدرت الله احسانی ، هنرپیشگان: محسن مهدوی ، ناهید ، هوشنگ بهشتی، جمشید مهرداد ، شریفی ، و میرفتاح ، 35 میلیمتری ، و سیاه وسفید.

مدیر یک کارگاه بزرگ که عاشق "گوهر" همسر یکی از مهندسین خود شده است و موفق به جلب توجه زن نمیشود . مهندس را با دسیسه به زندان میافکند ، و بعد خود گوهر را لکه دار میکند ، مهندس وقتی از زندان آزاد میشود به ماجرا پی میبرد و حاضر به ادامه زندگی با همسرش نمیشود ، پس مدتی یکبار دیگر مدیر ، مهندس و گوهر در درگیری ، مهندس و گوهر را زخمی کرده ولی خود گرفتار میشود ، مهندس که پی برده است همسرش در این ماجرا گناهی نداشته ، مجدداً به سوی او رفته و با هم زندگی تازه ای را آغاز میکنند.

**یکی بود یکی نبود

محصول اورانوس فیلم ، نویسنده ، کارگردان ، تهیه کننده  رحیم روشنیان ، فیلمبردار فریدون قوانلو ، هنرپیشگان : ویدا قهرمانی ، مهوش ، تقدسی ، روشنیان ، اکبر هاشمی و صبحی ، 35 میلیمتری ، سیاه وسفید.

هیزم شکنی برای نجات جان امیرزاده فرزند خود را از دست میدهد و خود نیز تا آخرین لحظه حیات، نهایت فداکاری را برای به انجام رسیدن مقاصد امیرزاده مینماید.

**تپه عشق

محصول آژیر فیلم ، نویسنده و کارگردان ساموئل خچیکیان ، تهیه کننده ژوزف واعظیان ، فیلمبردار هراند ، هنرپیشگان : ویگن ، فرانک میرقهاری ، گرشا رئوفی ،  منصور سپهرنیا، محمد متوسلانی ، ویولت ، دیانا ، 35میلیمتری ، سیاه و سفید.

راننده تراکتور مزرعه مرد متمولی مورد توجه سه دختر خانواده است ، ولی او دختر بزرگ خانواده را دوست دارد ، مرد جوان صدای خوشی دارد و بهمین منظور تعلیم آواز میگیرد، بزودی بورسی بدست میاورد و روانه اروپا میشود ، در همین حال پدر دخترها ورشکسته میشود و از شدت ناراحتی میمیرد ، دخترها زندگی فقیرانه ای را شروع میکنند ، جوان با دختر بزرگ خانواده مکاتبه میکند و سرانجام زمان سفر به پایان میرسد و آنها در تپه ی عشق یکدیگر را ملاقات میکنند ........

**از پاریس برگشته

محصول آسیا فیلم، فیلمنامه نویس و کارگردان استپانیان ، تهیه کننده سالار عشقی ، هنرپیشگان: محسن فرید، سخی، مهوش، نرگس وزندی ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

بازگشت تازه عروس و تازه داماد با دو حادثه مصادف میشود، اول بازگشت خان عمو (عموی داماد) از سفر پاریس و بعد حضور زنی که نوکر خانه به قصد عشقبازی او را وارد خانه کرده است، با ورود عروس و داماد و خان عمو نوکر زن را پنهان میکند، این زن نقش مهمی در خانواده دارد. چون همسر سابق خان عمو معشوقه تازه د اماد بوده است. خان عمو و تازه داماد یکی پس از دیگری از ماجرا با خبر میشوند و ماجراهای متعددی روی میدهد، و سرانجام واقعیت معلوم میشود و همه چیز به خوشی تمام میشود.

**جوانان امروزی

محصول منجم فیلم – استودیوی خاورمیانه ، فیلمنامه نویس و کارگردان عبدالعلی منجم ، تهیه کننده حکیمی ، فیلمبردار رضا قریب، هنرپیشگان: هوشنگ سارنگ ، حکیمی ، فریبا ، علی اصغر برنجی ، و داریوش دولتخواه ،35 میلیمتری ،  سیاه و سفید،   

جوان که از خانواده اش رانده شده با هم سن و سالهایش زندگی بیهدف و ناراحتی را میگذراند ، تا اینکه بوکس برایش هدف میشود ، در مسابقاتی شرکت میکند و پیگریش او را نام آور این رشته میسازد، تا اینکه به مقام قهرمانی دست میابد و در این حال رقیبش از او تقاضای یک مسابقه بر روی آسمانخراش شهر میکند و درگیریشان منتهی به مرگ رقیب میشود . در این شرایط تنها دلخوشی جوان اینستکه لااقل دوستانش در دادگاه بنفع او شهادت میدهند.

**هالو

محصول کسری فیلم ، نویسنده و کارگردان و تهیه کننده هوشنگ امیر فضلی ، فیلمبردار قدرت الله احسانی ، هنرپیشگان: هوشنگ امیر فضلی ، نادره ، اشرف کاشانی ، 35 میلیمتری، سیاه و سفید

مردی شهرستانی به قصد پیدا کردن همسری از تهران روانه پایتخت میگردد، در شهر با دختری آشنا میشود و دل به عشق او میسپارد، روستایی در پایان ترجیح میدهد به شهر خود بازگردد چون عشق شهری برای او دردسرهایی بوجود میاورد.

**سایه:

محصول استودیو عصر طلایی، فیلمنامه نویس و کارگردان امین امینی ، تهیه کننده عزیزالله کردوانی ، فیلمبردار احمد شیرازی ، هنرپیشگان : امین امینی ، شهین ، رضا کریمی ، چهره آزاد ، نصرت الله کنی ، مورین ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید.

شباهت یک جنایتکار با مردی ساده که کارش بازیگری تئاتر است و به تازگی با دختر محبوبش نیز نامزد شده مشکلاتی بوجود میاورد . جنایتکار که تحت تعقیب است سعی میکند با استفاده از این شباهت ضمن عملی کردن نقشه های شیطانی اش به موقع خود را از مهلکه برهاند ، پلیس با همکاری بازیگر تئاتر یکی از هنرپیشگان را بشکل مقتول در آورده و او را سر راه تبهکار قرار میدهد. قاتل با دیدن مقتول سعی در گریز دارد، اما پلیس با هوشیاری سبب گرفتاری قاتل میشود.

**بی ستاره ها

محصول دیانا فیلم ، ایران فیلم ، فیلمنامه نویس و کارگردان خسرو پرویزی ، تهیه کننده بابگن آودیسیان، فیلمبردار فریدون ری پور، هنرپیشگان: ژاله، گرشا ، محمد متوسلانی ، مصدق، و حسین محسنی ، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

سه جوان بی هدف و سرگردان برای گذراندن زندگی به هر کاری دست میزنند تا زمانی که با زن هوسبازی آشنا میشوند، که هر سه آنها را بازیچه خود میسازد ، پس از این ماجراست که آنها واقعیت زندگی را میفهمند و از این پس مصمم و جدی با زندگی و مسائل آن روبرو میشوند.

**چشمه آب حیات

محصول استودیو پارس فیلم، کارگردان سیامک یاسمی، تهیه کننده و فیلمبردار دکتر اسماعیل کوشا، بر اساس نوشته ای از ابراهیم زمانی آشتیانی، هنرپیشگان: ایرن، فردین، سارنگ، ایرج قادری، نریمان، و نقشینه، 35 میلیمتری، اسکوپ، رنگی "آلفا کالر"

                  

و فردین با این فیلم از روی تشک کشتی و قهرمانی المپیک هلسینکی در وزن 74 کیلو گرم به دعوت دکتر اسماعیل کوشان  به روی پرده نقره ای سینما میاید و در سینما تجاری ایران هم چون ورزش ، محبوب جامعه سینما روی ایران میشود

راز وجود چشمه آب و حیات پس از هفتصد سال با نقشه محلش در اختیار جوانی قرار میگیرد ، جوان بهمراه دختری بنام غزاله که از افراد محلی است عازم چشمه آب حیات میشوند ، مردی بنام مرتضی از وجود این چشمه آگاه شده و همراه با دو برادر به تعقیب شان میپردازد . مرتضی وقتی مطمئن میشود که نزدیک محل رسیده است برادرها را بقتل میرساند و در صدد قتل جوان بر میاید . ولی خود کشته میشود و آن دو نیز نمی توانند از چشمه آب حیات بنوشند چون شرایط این کار عاشق نبودن است در حالیکه آندو عاشق هم شده اند ،

 بدینترتیب فرهنگ فیلمهای فردینی که بعدها زیاد به آن خواهیم پرداخت در سینمای ایران موج تازه ای را براه میاندازد و تا جایی که تعدادی از فیلمسازان دهه چهل و پنجاه برای شکستن این جو به ساختن فیلمهای ضد بازیگر میپردازند

**آقای جنی شده

محصول استودیو عصر طلایی ، فیلمنامه نویس و کارگردان امین امینی ، تهیه کننده عزیزالله کردوانی ، فیلمبردار خانی ، هنرپیشگان : اصغر تفکری ، شهین ، عبدالله محمدی ، چهره آزاد ، کنی ، نرگس و مفیدی ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید

آقا که همسرش را از دست داده تصمیم به ازدواج مجدد میگیرد ، ولی در همین احوال گرفتار اوهام شده و هرشب همسرش را خواب می بیند و به اصطلاح عوام جنی میشود ! اطرافیان "آقا" جنگیر میاورند و سرانجام "آقا" موفق میشود حالت طبیعی خود را بدست آورد

**میمیرم برای پول

محصول سازمان سینمای امیر و شرکا ، کارگردان مهدی رئیس فیروز بر اساس نوشته ای از پرویز صیاد ، تهیه کننده احمد کشاورز و امیر اخلاق دوست ، فیلمبردار صابر رهبر ، هنرپیشگان : علی تابش ، سهیلا ، رضا کریمی ، نیکتاج ، صبری ، و سخی  ، 35 میلیمتری ، سیاه و سفید

و بدین ترتیب پرویز صیاد وارد سینما میشود البته نه بعنوان بازیگر یا کارگردان . بلکه بعنوان فیلمنامه نویس  او با نوشتن این فیلم نشان میدهد که فیلمنامه نویس متفاوت و موفقی است

کارگر جوانی شیفته دختر صاحب کارخانه ایست که در آن کار میکند. کارگر همیشه آرزویش اینست که بتواند روزی به رویاهایش تحقق بخشد. وی یکبار در خواب می بیند دو کیسه پول بدست آورده است . کارگر جوان با این پول برای مادرش رفاه بیشتری فراهم میاورد، و به پدر دختر مورد علاقه اش که مشکلات مالی پیدا کرده است، کمک میکند و بالاخره به آرزوهای پنهان و نهایی اش که یکی ازدواج با دختر مورد علاقه اش است و دیگری رفاه عمومی مردم دست میابد، و در همین زمان از خواب بیدار میشود. .

این نوشته و یا فیلم در دوران خودش یکی از بهترینها بود زیرا که دائماً سفر دارد به تخیل و بیداری، یعنی آن چیزی که یک کارگر زحمت کش آرزو میکند را در تخیل نمایش میدهد و در دنیای بیداری موانع را به تصویر میکشد.

اولین نوشته پرویز صیاد و این فیلم در بیداری و برای اکران هم موانع بسیاری از طرف شهربانی پیدا میکند و نهایتاً اجازه اکران کوتاه و محدود میآبد.

در اینجا و در پرانتز اشاره داشته باشم به سالهای 1338- 39 که ایران در دوران نخست وزیری دکتر امینی بهم ریخته بود و شهرهای مختلف کشور شلوغ بود و حکومت با مردم و نخست وزیر وقت درگیر بود که در مقدمه سینمای دهه چهل یعنی ابتدای شماره آینده نشریه ، مفصلتر به آن خواهم پرداخت.

**دو قلوها

محصول استودیو پارس فیلم، کارگردان سیامک یاسمی، تهیه کننده دکتر اسماعیل کوشان، فیلمنامه نویس مهدی سهیلی، فیلمبردار اسماعیل کوشان، هنرپیشگان: ناصر ملک مطیعی، تقی ظهوری، شهین و تهمینه، 35 میلیمتری، سکوپ، سیاه و سفید.

آرایشگری که یازده فرزند دارد صاحب دوقلویی میشود و چون به نحوست سیزده اعتقاد دارد! فرزند سیزدهم خود را سر راه میگذارد، غافل از اینکه فرزند سیزدهمی نزد خودش مانده است! کودک سر راهی فوتبالیست مشهوری میشود و فرزند دوازدهمی جوانی دست و پا چلفتی! فوتبالیست در جوانی برای مسابقه ای به تهران میاید و بخاطر شباهت با زیاد برادر خود با او اشتباه گرفته میشود، ماجرهایی روی میدهد و حتی نامزدهای این دو که گمان میکنند دیگری قصد دارد نامزدش را از دستش در بیاورد جنجالی ایجاد میکنند! ولی سر انجام واقعیت روشن میشود و پدر بعد از سالها دوقلوی خود را کنار هم می بیند.

**پسر دریا

محصول استودیو پارس فیلم، فیلمنامه نویس و کارگردان شاپور یاسمی، تهیه کننده اسماعیل کوشان، فیلمبردار ایرج خواجه نصیری، هنرپیشگان: منصور والامقام، جواد تقدسی ، پروین، و علی زندی، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

سلطان پس از مدتها انتظارصاحب پسری میشود، ولی وقتی قرار است ولیعهد خود را معرفی کند، با توطئه وزیرش بقتل میرسد، پیش از آنکه وزیر موفق شود فرزند سلطان را از بین ببرد، همسر سلطان پسر خود را در سبد گذاشته و در رودخانه رها میکند. فرزند سلطان بدست ماهیگیری می افتد و پس از چندین سال فرصت پیدا میکند که انتقام پدرش را باز ستاند. 

****1339 ****

**اول هیکل

محصول پوریا فیلم، کارگردان سردار ساکر، فیلمنامه نویس و تهیه کننده سیامک یاسمی، فیلمبردار احمد شیرازی ، هنرپیشگان: پوران، ناصر ملک مطیعی، ظهوری، مصدق ، ناجی، احمدی، همایون، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

دو رفیق در روزگار سختی با هم پیمان میبندند که در هر زمانی و هر شرایطی یاور یکدیگر باشند، طی حادثه ای آنها از یکدیگر دور می افتند، یکی با استعدادی که دارد بزودی خواننده معروفی میشود و از موقعیت خوبی برخوردار میگردد، ولی حاضر حاضر به پذیرفتن دوستش نمیشود، خواننده با زن هوسبازی ازدواج میکند و به وسیله او به فلاکت کشیانده میشود، و این زمانیست که دوست دیگر صاحب شغل خوبی شده است. او اتفاقاً دوست هم پیمانش را می بیند و او را با خوشرویی پذیرفته و یاورش میشود.

**ستارگان میدرخشند

محصول استودیو خاورمیانه، فیلمنامه نویس و کارگردان محمد علی زندی، تهیه کننده جواهری، فره وشی و میزانی، فیلمبردار ایرج فره وشی، هنرپیشگان: پوران، ناصر ملک مطیعی، سهیلا، حمید قنبری، عبدالله محمدی، ظهوری و کلارا. 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

 پوران

دختر خانواده متمولی شیفته جوان کارگری میشود و میخواهد با او ازدواج کند. دختر خواستگار پولداری دارد که در واقع ورشکسته است، او با تمهیداتی سعی میکند که جوان کارگر را از سر راه خود بردارد، از جمله شایع میکند که جوان کارگر همسر دارد و نیرنگ باز است. ولی سرانجام حقیقت آشکار شده و دختر و جوان کارگر با یکدیگر ازدواج میکنند.

**فرشته فراری

محصول استودیو اطلس فیلم، نویسنده و کارگردان و تهیه کننده گرجی غبادیا، فیلمبردار فریدون قوانلو، هنرپیشگان: گوگوش، مهین دیهیم، گرجی، پرخیده، قدکچیان، و صابر اتشین پدر گوگوش و دلیل، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

و با این فیلم گوگوش هم در نوجوانی به سینما کشیده میشود ولی در مورد این فیلم متنی نیافتم.

**دختر اصفهانی

استودیو اطلس فیلم، که سازندگانش همان  سازندگان فیلم  فرشته فراری میباشند و هنرپیشگان: شهین، هوشنگ سارنگ، ممیزان، ویلت، والامقام، مهوش، و رافیک، 35 میلیمتری، سیاه و سفید

**پول حلال

محصول الوند فیلم، کارگردان و فیلمبردار  فریدون قوانلو، تهیه کننده اصغر بیچاره، فیلمنامه وندادی، هنرپیشگان: مهین معاونزاده، جمشید مهرداد، جواد تقدسی، هما نصیری، رستم خانی، و پروینچی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

**در جستجوی داماد

محصول آژیر فیلم، فیلمامه نویس و کارگردان آرامائیس آقامالیان، تهیه کننده ژوزف واعظیان و شاهرخ رفیع، هنرپیشگان: تفکری، علی تابش، نادره، منصور سپهرنیا، سیما و فرید، 35 میلیمتری، سیاه و سفید

سرپرست خانواده مردی تاجر و پولدوست است، او قصد دارد دخترش را به عقد یک مرد بازاری پولدار در آورد، ولی همسرش که ادعای تجدد و امروزی بودن را دارد معتقد است که دخترش را به دکتر جوانی که از فرنگ بازگشته شوهر دهد، پس از ماجراهایی پدر و مادر در می یابند که در اعتقاداتشان دچار اشتباه هستند و به دخترشان اجازه میدهند که با مرد مورد علاقه اش ازدواج کند.

**صفر علی

محصول استودیو کاروان فیلم، کارگردان و فیلمبردار سعید نبوی، تهیه کننده شکرالله رفیعی، فیلمنامه اسماعیل پورسعید، هنرپیشگان: وحدت، شهین، ژاله، قدکچیان، اسدزاده، و تقدسی، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

صفرعلی از دهکده اش برای خرید بعضی لوازم خانگی و همچنین جنسهایی که همسرش سفارش داده وارد تهران میشود. در تهران گرفتار گروهی شیاد میگردد و پس از یک سلسله ماجرا بهمراه همسرش که در غیبت او در تعقیبش به تهران آمده مجدداً به روستای خود باز میگردد.

**ماجرای پروین

محصول هنر فیلم، فیلمنامه، کارگردان، تهیه کننده مهدی بشارتیان، فیلمبردار فریدون قوانلو، هنرپیشگان: آفت، ناصر انقطاع، سیما و جواد تقدسی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

**بچه ننه

محصول استودیو عصر طلایی، فیلمنامه نویس و کارگردان امین امینی، تهیه کننده عزیزالله کردوانی، فیلمبردار خانی، هنرپیشگان: ویدا قهرمانی، علی تابش، حمید قنبری، نادره، قدکچیان، رضا عبدی، چهره آزاد، خواجوی، ناجی احمدی، مفیدی و کنی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

زن و شوهر میانه سالی با پسر جوانشان از شهرستانی به تهران سفر میکنند که به دیدار دوستان خود و دخترشان بروند. منتهی هر دو خانواده برای اینکه زیادی سنشان را پنهان کنند پسر و دخترجوانشان به صورت کودکان تازه سال در می آورند، با این وجود پسر و دختر متدرجاً عاشق هم شده و بدین ترتیب مشت بزگترهای متظاهر سر انجام باز میشود.

**بیم و امید

 گوگوش 4 ساله بهمراه مادرش   

محصول استودیو اطلس فیلم، فیلمنامه نویس و کارگردان و تهیه کننده گرجی، فیلمبردار فریدون قوانلو، هنرپیشگان: گوگوش  (که نه سال داشت )، محسن مهدوی، هوشنگ بهشتی، هوشنگ سارنگ، مصیری و مدیک بیجانیان، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

دختر وقتی پدرش را بیمار می بیند برای تهیه دارو به داروخانه میرود، دکتر دارو ساز دارویی سمی به دختر میدهد و وقتی متوجه میشود که دختر دور شده است، دکتر برای یافتن دختر و جلوگیری از مصرف دارو، به پلیس رجوع میکند، و بالاخره در آخرین دقایق جستجو پلیس نتیجه داده و پدر دختر از مرگ نجات میابد.

احمد گرجی که به فیلم های مصری دسترسی دارد، امکان بیشتری برای انتخاب موضوع فیلم هایش دارد و از این نظر خارج از دایره بسته مضامین تکراری سینمای ایران، کارهای او واجد امتیازاتی است. اما از آنجا که فاقد بینشی خاص خود و به علاوه عاری از توان کافی در زمینه تکنیکی به منظور گزینش قالب و فرمی مناسب است، تنها مشاهدات خود را مصور می کند. لذا اکثر فیلم هایش به رغم مضامین غیر تکراری، فاقد جذابیت و کشش لازمه است و تماشاگران فیلم هایش بی آنکه از آنچه دیده اند شاکی باشند راضی نیز نیستند! در بیم و امید، گوگوش  نه ساله در غیاب مادر قهر کرده اش - مدیک بیجانیان - جهت تهیه داروی حیاتی برای پدر بیمارش - محسن مهدوی - از منزل دور و در بازگشت گم می شود. گرجی بی آنکه هدفی از پیش داشته باشد طی همراهی با دخترک، از میدان ارک تا منزلش، جغرافیایی روز تهران را به نمایش می گذارد که کار با ارزشی است.

فیلمساز ضمن پرداخت و بیان بی رمق خود، کار جالب دیگری را هم صورت داده است. در شرایطی که تهران یک سال است صاحب پدیده تازه تلویزیون شده - ساخت فیلم در 1338 است - و اقلیت ناچیزی از آن استفاده می کنند، گرجی از دو بهانه در دسترس، تلویزیون و گوگوش - که همراه پدرش کارهای نمایشی می کند و ضمناً به تقلید صدای خوانندگان مختلف، ترانه های آنان را می خواند - سود می برد و در فصلی از فیلم دخترک را وادار می دارد تا برای سرگرمی پدر دل شکسته اش قسمت هایی از ترانه های مختلف را در کادر فرضی تلویزیون بازسازی کند.

نمایش بیم و امید در سینماهای تهران، خورشید، فری، المپیا، میهن، استیل، شهناز و سیلوانا کارکرد متوسطی داشت.

شکست غیر منتظره سه فیلم نمایش داده شده در ابتدای سال دست اندرکاران را نگران می کند و در این خصوص ستاره سینما هشدار می دهد: با اینکه انتظار می رفت از سه فیلمی که عید نوروز نمایش داده شده استقبال شود برعکس مورد توجه واقع نگردید، به طوری که اکنون تهیه کنندگان فیلم های فارسی دیگر به قول خودشان دلسرد شده اند و نمی توانند کار کنند. چون هنوز تشخیص نداده اند مردم چه نوع فیلمی را دوست دارند!

**آخرین هوس

محصول تهران – شهرستان فیلم ، کارگردان و فیلمبردار  امیر قاسم خانی ، تهیه کننده بابکن آودیسیان ، فیلمنامه محمد علی زرندی ، هنرپیشگان : شهین ، منصور سپهرنیا ، نادره ، حسین محسنی، همایون ، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

ورود مستخدمه زیبا و طناز آرامش خانه را بهم میریزد، مستخدم ، آشپز و آقای خانه در هر شرایطی کوشش می کنند که نظر دخترک را جلب کنند و در این بین مستخدم جوان و خوش مشرب خانواده نظر دختر را بیشتر از سایرین جلب میکند. ولی آقای خانه برای او رقیب سرسختی است. او به دفعات سعی میکند به دختر نزدیک شود ولی با تدابیر مستخدم جوان و یک سلسله حوادث مضحک آقا پیش از آنکه بخاطر این هوس گرفتار خشم همسرش شود، خود ترتیب وصلت مستخدم و مستخدمه اش را میدهد.

 

**آفت زندگی

محصول کاروان فیلم، نویسنده و کارگردان و تهیه کننده محمد علی جعفری، فیلمبردار سعید نبوی، هنرپیشگان: محمد علی جعفری، شهلا، روانبخش، سهیلا، قدکچیان، صارمی ، عبدی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

هنرمندی موفق و محبوب بوسیله دوستانی فرصت طلب به هرزگی کشیده میشود و به وسیله زن هوسبازی به مرفین معتاد شده و بتدریج همه چیز خود را از دست میدهد. ولی پسرش به موقع او را یافته و معالجه میکند و از آن پس بهمراه همسر و فرزندش زندگی تازه ای را آغاز میکند.

 

**دوستان یک رنگ

محصول استودیو ایران فیلم، فیلم نامه نویس و کارگردان و تهیه کننده عباس شباویز، فیلمبردار خانی، هنرپیشگان: تابش، شهین، صارمی، مانی، قدکچیان، عبدی، پرخیده، نیکتاج صبری، تقدسی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.  

 

چهار دوست مشترکاً پانسیونی تأسیس کرده و هرکدام به نوبت گارسون ، آشپز ، دربان ، و رئیس میشوند . روزی که علی رئیس شده مسافرینی وارد پانسیون میشوند و در میانشان دختر زیبایی هست که علی به او دل میبازد ، روز بعد علی دربان میشود و این سوء تفاهمی ایجاد میکند که سرانجامش رفع شدن مشکلات و ازدواج آن دو است.

 

**چشمه عشاق

محصول آژیر فیلم ، فیلمنامه نویس و کارگردان صمد صباحی ، تهیه کننده ژوزف واعظیان ، فیلمبردار قدرت الله احسانی ، هنرپیشگان: ویگن، تهمینه، رضا کریمی، میلانی و دیانا ، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

دختر و پسر جوان روستایی یکدیگر را دوست دارند ، آندو پیمان می بندند که با یکدیگر ازدواج کنند، ولی موانعی پیش میآید، درگیریهایی روی میدهد و سرانجام علیرغم حوادث ناگوار متعدد دختر و پسر با یکدیگر وصلت میکنند.

 

**فردا  روشن است

محصول کوه نور فیلم، کارگردان و تهیه کننده سردار ساکر، فیلمنامه نظام فاطمی، فیلمبردار ناصر رفعت، هنرپیشگان: محمد علی فردین، دلکش، ویدا قهرمانی، منوچهر طایفه ، پرخیده ، اشرف کاشانی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

 

زن وقتی در میابد شوهرش را یک خواننده کاباره تحت نفوذ خود گرفته، با تغییر ظاهر و رفتار خود یکبار دیگر به همسر گریزپایش نزدیک شده و سعی میکند او را بطرف زندگی خانوادگی بکشاند، خواننده کاباره با کمک عمالش زن را می رباید. شوهر با یاری پلیس آنان را گرفتار کرده و خود با همسرش زندگی تازه ای آغاز میکند.

 

**آرشین مالالان

 ویگن

 

محصول استودیو پارس فیلم، کارگردان صمد صباحی، تهیه کننده دکتر اسماعیل کوشان، فیلمنامه صمد صباحی و اسماعیل کوشان، فیلمبردار ایرج خواجه نصیری، هنرپیشگان: ویگن، تهمینه، تقی ظهوری، پرنده صفوی، سیما، چنگیز جلیلوند، بیوک محمدی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

پدر قصد دارد که دخترش را به مرد متمولی شوهر دهد ولی او شیفته بزاز دوره گردی است. پدر از موضوع با اطلاع میشود و دختر را در تنگنا میگذارد که به خواسته او تن در دهد . بزاز دوره گرد که در واقع جوان صاحب نامی است و در جستجوی عشقی واقعی به چهره مبدل در آمده با اقدامات به موقعش ضمن اینکه پدر را متوجه عملش میکند موافقت او را نیز برای ازدواج با دختر میگیرد.

 

**ماجرای جنگل

محصول فانوس فیلم ، کارگردان مهندس میر صمد زاده ، تهیه کننده ایرج قادری ، فیلمنامه ایرج جنتی عطایی ، فیلمبردار دکتر نعمان ، هنرپیشگان : ایرج قادری ، تهمینه ، علی زندی ، و بیک خان ، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

جنگل با ورود جوانی که در جستجوی جنگلبان است به دنبال حادثه ای آرامشش را از دست میدهد. حضور جوان بین مردانی که کارشان قطع درختان است متدرجاً قطبهای مخالف و موافقی بوجود میاورد، سرکرده مخالفین که جوان را رقیب عشقی خود می بیند خشمگین میشود. خشم مرد بیشتر از آن جهت است که دختر جنگلبان نیز خود را علاقمند جوان تازه وارد نشان میدهد، درگیریها و حوادثی پیش میاید و سرانجام با پیوند جوان و دختر جنگلبان ماجرا خاتمه میابد.

 

**عروسک پشت پرده

محصول تهران و شهرستان فیلم، کارگردان و تهیه کننده مجید محسنی، فیلمبردار احمد شیرازی، هنرپیشگان مجید محسنی، نصرت الله وحدت، شهلا، ظهوری، همایون، پرخیده، حالتی، حمید قنبری، چهره آزاد، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

پسر جوانی که در خانواده مرفهی زندگی میکند وقتی پدر و مادرش را به سبب اختلافاتی در مرحله جدایی می بیند با یک سلسله ماجرا، ترتیبی میدهد که آنها اختلافاتشان را فراموش کرده و زندگی تازه ای را در کنار هم شروع کنند.

 

**شدشد، نشد نشد

محصول اطلس فیلم و سازمان سینمایی جهار پر، احمد افسانه و هوشنگ شفتی، تهیه کننده احمد افسانه، فیلمنامه از معتضدی، فیلمبردار پطرس پالیان، هنرپیشگان: اشرف کاشانی، نرگس، مرضیه، قدسی کاشانی، رفعت لادن، رستم خانی، دادگر و اسدی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

سه دوست لاغر، چاق و کوتاه برای اینکه بتوانند به هدف خود، برای ازدواج با دختر مورد علاقه اشان دست یابند هر یک بکاری مشغول میشوند ولی در در وهله اول موفقیتی بدست نمی آورند. تا اینکه بخت یارشان میشود و آنها تصادفاً صاحب کار خوب و ثروت زیادی میگردند و پس از یک سلسله ماجراها سرانجام به معشوقه های خود دست می یابند.

 

**مروارید سیاه

محصول شاهرخ فیلم، کارگردان مهدی رئیس فیروز، تهیه کننده شاهرخ رفیع، فیلمنامه از ایرج جنتی عطایی، فیلمبردار احسانی، هنرپیشگان: ایرن، علی محزون، مهدی رئیس فیروز، خواجوی، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

 

**حاجی جبار در پاریس

محصول سروری فیلم، فیلمنامه نویس و کارگردان و تهیه کننده موشق سروری، فیلمبردار نعمت رفیعی، هنرپیشگان: عزت الله وثوق، پرخیده، فریده نصیری، لئونید سروری، رضا شفیع و علی پروانه، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

حاجی جبار خسیس و پولدوست اینبار در رویاهایش به پاریس سفر میکند و پس از آنکه بیدار میشود تصمیم میگیرد بیشتر به واقعیت زندگی و انسانیت فکر کند تا پول.

 

**بچه های محل

محصول آژیر فیلم، کارگردان آرامائیس آقامالیان، تهیه کننده ژوزف واعظیان، محمد متوسلانی، فیلمنامه محمد متوسلانی، فیلمبردار قدرت الله احسانی، هنرپیشگان: ویدا قهرمانی، گرشا، سپهرنیا، سهیلا، نادره، پرخیده، توروس، عزیزه، 35 میلیمتری و سیاه و سفید.

مرد جوان قلدری در محله برو و بیایی دارد. دخترهای محله غالباً معشوقه او بوده اند. او خواهری دارد که کسی جرئت نزدیک شدن به او را ندارد. در این حال جوان دانشجویی بهمراه مادر خیاطش وارد محله میشود، دانشجو با خواهر جوان قلدر روابطی بر قرار میکند، برادر این را نمیتواند تحمل کند و سعی میکند دانشجو را از ادامه رابطه با خواهرش باز دارد ولی موفق نمیشود. سرانجام دانشجو با خواهرش ازدواج میکند.

 

**شیر فروش

محصول استودیو پارس فیلم، کارگردان و تهیه کننده دکتر اسماعیل کوشان، فیلمنامه نویس کریم فکور، فیلمبردار محمود کوشان، هنرپیشگان: دلکش، محمد متوسلانی، ظهوری ، نادره، امیر فضلی، روشنیان تقدسی، 35 میلیمتری، رنگی، استیمن کالر.

دختری که مأمور توزیع شیر است با مرد جوانی آشنا میشود و بزودی شیفته اش میشود. دختر آنچنان از کارش فارغ میشود که بزودی او را از کارخانه اخراج میکنند. دختر موضوع را با مرد جوان در میان میگذارد و چندی بعد با کمال تعجب کارخانه شیرفروشی را در تملک مرد محبوبش می بیند و از آن پس تا پایان ماجرا که ازدواج دختر و پسر است حوادث خنده آوری روی میدهد که در تمامی آنها دختر سهم نخست را دارد.

 

**کی به کیه

محصول مهرگان فیلم، فیلمنامه نویس و کارگردان و تهیه کننده رضا کریمی، فیلمبردار احمد شیرازی، هنرپیشگان: روانبخش، آزاده، رضا کریمی، عبدالله محمدی، ناجی احمدی، امیرفضلی، مقبلی و همایون، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

دو نوازنده وقتی نمیتوانند کاری برای خود بدست بیاورند، لباس زنانه پوشیده و وارد خانه زن ثروتمندی میشوند که همه مستخدمانش زن هستند (چون خانم خانه از همه مردها بشدت متنفر است ) یکی از دو نوازنده پی میبرد که خانم خانه درواقع همسر فراری خودش است. با تمهیداتی که دو نوازنده بکار می بندند خانم خانه تنفرش را از مردها فراموش میکند و با همسر خود زندگی تازه ای را آغاز میکند.

 

**آئینه تاکسی

محصول کاروان فیلم، کارگردان و تهیه کننده و فیلمبردار عزیز رفیعی، فیلمنامه اسماعیل پورسعید، هنرپیشگان: علی تابش، فریده نصیری، مهین معاونزاده، قدکچیان، و پرخیده، 35 میلیمتری، سیاه و سفید.

ماجرا از نگاه یک راننده تاکسی نشان داده میشود، آئینه تاکسی در واقع آئینه صحنه های زندگی پشت پرده ایست که کمتر اشخاصی جز رانندگان تاکسی ناظر آن هستند. راننده تاکسی شیفته دختری میشود و برای دستیابی به دختر دلخواهش و ازدواج با او ناملایمات فراوانی را متحمل میگردد و پس از یک سلسله وقایع مهیج دسته ای از قاچاقچیان مواد مخدر را نیز تحویل قانون میدهد و سرانجام به دختر مورد نظرش دست میابد.

و با این فیلم که باید گفت در بین و نسبت به خیلی از فیلمهای دهه 30 بهتر و متفاوت تر بود پرونده این دهه را می بندیم و از شماره آینده به دهه 40 وارد میشوم. مقدمتاً اینکه نمیشود دهه 40 را بررسی کرد بدون بازگشت به دهه سی و همچنین موسیقی و فیلمهای ساخته شده خارج از ایران ، زیرا که اینها به نوعی با هم کار دارند و مربوط میشوند، و همانطور که قبلاً هم وعده داده ام دهه چهل را تا رسیدن به انقلاب بهمن 57 را یک فصل محاسبه میکنم و فیلمهای ایران را در دو جهت، به این معنی که یک خط سینمای دولتی و بعبارتی ادامه سینمای دهه 30 و خز دیگر سینمای پیشرو و بیرون از زد و بندهای دولتی را بهمراه موسیقی و ترانه در آندوران تا کنون و همچنین فیلمهای ساخته شده بیرون از ایران را مروری خواهم داشت و در عمل خواهید دید که همه اینها بهم مربوط میباشد و روی هم اثر گذاز بوده اند، مثلاً سینمای خارج از ایران و اکران وسیع و گسترده اشان در ایران باعث شده بود که فیلم ساز ایرانی حتی برای فروش و کشاندن مردم جلوی گیشه های سینما هم که شده تأثیر بگیرد و رقابت کند و البته همه موضوع فقط این نبود و دهها مورد وجود دارد که باید بررسی شود.

مثل همیشه با آغوشی باز و علاقه منتظر نظرات، و پیشنهادات و انتقادات شما خوانندگان این مباحث هستم و هر جمله ارسالی از شما مرا یاری میکند در پیشبرد بهتر این نوشتار

داود رحیمی